CEL I DROGA DO PROJEKTU
Celem projektu "Nauka sztuki - sztuka nauki" jest popularyzacja wiedzy o tzw. practice-as-research (PaR, pol. praktyka-jako-badanie), poprzez prezentacje spektaklu „Odyseja”. Widowisko taneczne jest efektem prac badawczo-artystycznych prowadzonych w ramach wcześniejszego projektu „Funkcje i metody dystrybucji uwagi we współczesnym teatrze tańca” realizowanego w ramach grantu Narodowego Centrum Nauki i stanowi jeden z przykładów PaR w Polsce. Premiera spektaklu odbyła się w ramach programu Międzynarodowego Sympozjum „Laboratory of Dance/Dance as Vantage Point” w 2020 roku, które poświęcone było współczesnym metodom badań w tańcu, w tym w szczególności formułowanym wokół koncepcji practice-as-research. Sympozjum było jednocześnie okazją do dyskursywnej kontekstualizacji „Odysei” z perspektywy badaczy o zróżnicowanych kompetencjach.
PRACTICE-AS-RESEARCH (PAR)
Practice-as-research strategie badawcze łączące humanistyczne metodologie naukowe oraz narzędzia i dyskursy twórcze. W projektach takich praktyka lub dzieło artystyczne jest przedkładane jako istotny dowód przeprowadzonego badania, którym w tym przypadku jest spektakl „Odyseja”. Początek ich rozwoju to l. 80. XX w., gdy powstawały pierwsze doktoraty oparte na PaR – także w zakresie tańca oraz sztuk performatywnych – w Finlandii, Wielkiej Brytanii, Australii i Kanadzie.
W polskim dyskursie w 2007 Ewa Domańska zwróciła uwagę na taką możliwość w swojej refleksji dotyczącej konsekwencji zwrotu performatywnego dla humanistyki. Podkreśliła wówczas wynikającą z niego konieczność prowadzenia wielodyscyplinarnych badań, w których badacz tworzy wiedzę
„w solidarności z podmiotami i przedmiotami swoich badań, a nie w dystansie do nich; (…) świadomie i aktywnie uczestniczy w tworzeniu świata innych, podobnie jak i oni współtworzą jego/jej świat”
[Domańska 2007: 60]
ODYSEJA A PAR
Zgodnie z tymi założeniami stworzenie spektaklu "Odyseja" użyto różnych metod badawczych czerpanych z antropologii i psychologii poznawczej, w tym ilościowe pomiary funkcji poznawczych. Ich wyniki potwierdziły korelację pomiędzy treningiem tancerza, a jego funkcjami poznawczymi (uwagą, koordynacją wizuomotoryczną, uwagą przestrzenną) i odczuwaną przezeń jakością ruchu. Pozwoliło to sformułować propozycję treningu tanecznego uwzględniającego doskonalenie zdolności uwagowych, który wykorzystywany jest przez wykonawców spektaklu „Odyseja”. Sfunkcjonalizowano te same narzędzia i strategie także w wytwarzaniu oczekiwanych jakości artystycznych – budując taki rodzaj obecności wykonawcy, który jest spójny z warstwą znaczeniową spektaklu. W oparciu o te same wyniki badań zdecydowano się także wykorzystać oryginalną formę widowiskową. W spektaklu zarówno performerzy jak i widzowie korzystają z bezprzewodowych zestawów słuchawkowych, w których synchronicznie słyszą tę samą ścieżkę dźwiękową niedostępną na przypadkowych przechodniów. Pozwala to w szczególny sposób modelować sytuację teatralną oraz uwagę obu tych grup. W ten sposób cały proces tworzenia „Odysei” stał się częścią cyklu procesu badawczego, stanowiąc specyficzną formę badań jakościowych zgodnie z założeniami PaR.
Widzowie z jednej strony są uczestnikami eksperymentu, a z drugiej są także badaczami obserwującymi co dzieje się, gdy teatr styka się z rzeczywistością. Przyglądają się granicy pomiędzy nimi. W ten sposób spełnia zarówno funkcję popularyzacyjną – umożliwiając widzom swego rodzaju uczestniczenie w procesie badawczym oraz podejmuje cele związane ze społeczną odpowiedzialnością nauki – podkreślając kulturotwórczą rolę i znaczenie różnych strategii budowania wspólnotowości, także w sytuacji konieczności utrzymywania zwiększonego dystansu społecznego.
NAUKA SZTUKI – SZTUKA NAUKI
Spektakl „Odyseja” zostanie zaprezentowany dwukrotnie w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu, Poznaniu oraz Gdańsku. Każdej prezentacji towarzyszyć będą godzinne spotkanie z twórcami oraz otwarte warsztaty PaR skierowane przede wszystkim do praktyków jak i teoretyków sztuki – krytyków, studentów, edukatorów, animatorów, społeczników i specjalistów z zakresów nauk o kulturze, nauk o sztuce oraz nauk społecznych. Warsztaty oparte są na strukturze przebiegu procesu badawczego, strategiach i metodach PaR wypracowanych częściowo w pracy nad spektaklem. Miękkie osadzenie widowiska w dyskursie naukowym pokazuje w jaki sposób badania naukowe stają się źródłem rozwiązań dla codziennych wyzwań artystycznych i społecznych.
ODYSEJA
Choć współczesny świat stoi dla nas otworem, to coraz rzadziej wyruszamy w podróż, która nie tylko jest przygodą, ale też ścieżką wewnętrznej przemiany. Dziś możemy polecieć na koniec świata lub nawet zdobyć z wycieczką Mount Everest, ale to nie oznacza, że przekraczamy jakiekolwiek osobiste granice. Doświadczamy jedynie iluzji rytuału przejścia, którą chętnie wzmacniamy epicką relacją w mediach społecznościowych. Istotą podróży jest to, co po drodze. To otrząśnięcie się z młodzieńczych ideałów i odnalezienie sensu życia – swojej Itaki.
Projekt Odyseja to nie tylko przywołanie motywu homerowskiej podróży Odyseusza. To także artystyczna droga od mitologicznego chaosu do poezji kosmosu Kubricka. Spojrzenie w świat, który “wyszedł z formy” rozbudzając w Hamlecie konieczność jego naprawy.
Zapraszamy widzów do miejsca, gdzie podróż się rozpoczyna lub kończy. Na dworcu kolejowym – pomiędzy przyjazdami i odjazdami pociągów – będziemy wspólnie doświadczać wyprawy w różnych jej momentach: tuż przed “wyjazdu”, w chwili zwątpienia oraz w procesie dojrzewania – rytualnej “śmierci do nowego życia”. Każdy uczestnik otrzyma zestaw słuchawkowy, który będzie bramą do intymnego świata wykreowanego przez performerów, a niedostępnego dla przypadkowych przechodniów. Poprzez język teatru i tańca zbadamy, w jakim stopniu archetyp homo viator – człowieka w drodze, jest aktualny dla współczesnego Europejczyka.
Choreografia: dr Tomasz Ciesielski w ścisłej współpracy z tancerzami
Taniec: Natalia ‘Sarna’ Kladziwa, Jakub Pewiński, Paweł Urbanowicz
Muzyka: Sean Palmer, Kuba Pałys
Kostiumy: Damian Kretschmer
Produkcja: Joanna Stasina
Projekt "Nauka sztuki – sztuka nauki” jest realizowany przez Uniwersytet Łódzki w ramach programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki finansowanego przez Ministerstwo Edukacji i Nauki.
